Wat als regels cultuur worden

Wij mensen denken dat we vrij zijn. We kunnen onze eigen beslissingen nemen en maken dagelijks keuzes. Een opgroeiende puber snakt naar vrijheid, maar leert langzaam dat echt vrij zijn niet bestaat. Iedereen dient zich aan geschreven en ongeschreven regels te houden. En als we ons niet aan de regels houden volgt uitleg of straf.

Regel : blijf af van die banaan

In een dierentuin zit een groep apen in hun verblijf. Het is een mooi overdekt verblijf. Het is een vijver met middenin een grote rots. De apen willen niet nat worden, dus ze blijven op hun eiland. Als begin van een bestaand experiment hangt men een banaan bovenin het verblijf aan een touw. Het duurt niet lang of de eerste aap probeert de banaan te pakken. Op het moment dat de aap in het touw klimt, wordt de hele groep apen natgespoten. Deze apen reageren furieus, maar snappen niet waarom ze nat gespoten worden. Telkens weer wordt er een nieuwe banaan opgehangen en telkens weer wordt de groep nat gespoten. Op een gegeven moment valt het kwartje. Iemand uit de groep legt het verband met het touw en voorkomt met veel geweld dat een andere aap het touw inklimt. Andere apen in de groep leren hiervan en helpen voorkomen dat een aap in het touw klimt. Na een tijdje laten alle apen het touw met rust. De afranseling weegt niet op tegen die ene banaan.

Van wet naar traditie

De groei van een wet of regel naar cultuur gaat gestaag. Eén voor één worden de apen vervangen door een nieuwe aap. De nieuwe aap probeert de banaan te pakken en wordt meteen afgeranseld door de groep door niet nat wilt worden. Bij een volgende nieuwe aap gebeurt hetzelfde. De eerste nieuwe aap doet gewoon mee met de afranseling. Het vervangen en afranselen gaat rustig door totdat geen enkele aap ooit nat gespoten is. En toch herhaalt het ritueel zich keer op keer. Een klim naar de banaan heeft een afranseling tot gevolg. Geen enkele aap kan weten waarom die banaan niet gepakt mag worden. Geen aap weet waarom je niet in het touw mag klimmen. Van een wet kunnen we dan niet meer spreken. Het is een traditie geworden.

Van traditie naar cultuur of angst

De apen die verhuisd zijn komen in een ander soortgelijk verblijf. Het enige verschil is dat dit verblijf geen dak heeft. Bij het aanblik van het touw zal ervaring uit het andere verblijf zorgen dat een beetje stoere aap probeert een andere aap te weerhouden van het klimmen in het touw naar de banaan. Een meer timide aap zal er voor kiezen er zelf niet in te klimmen en vast gaan schuilen. Waar de apen stoppen gaan mensen verder. Overtuigd door zijn ervaring delen we actief onze kennis. Maar wij verwachten dat anderen onze wijsheid volgen. Terwijl bij de tweede groep daarvoor geen enkele aanleiding voor is. Nu gaat het op een gegeven moment regenen. Ieder mens wordt nat. De mens(apen) uit de eerste groep zien dit als bevestiging van hun gelijk en gaan fanatieker uitleggen en dus prediken. Die stellen dat omdat iedereen nat geworden is, iemand in het touw klimt of wil gaan klimmen. De omgekeerde redenatie klinkt logisch tot op zekere hoogte. Kloppen doet het niet. Het water van de regen heeft immers niets te maken met het water uit de brandslang uit het eerste verblijf.

Conclusie

Regels helpen ons het dagelijkse leven eenvoudiger te maken. Zeker als de regels voor iedereen gelden en gehandhaafd worden. Het gevaar zit in dat regels onderdeel worden van cultuur of zelfs religie. Als we vergeten zijn waarom regels bestaan en waarvoor ze dienen, gaan ze een eigen leven leiden. Het gaat mij niet om het weggooien van de regels. Een simpele vraagstelling dient beantwoord te kunnen worden. Waarom is de regel er en welk probleem wordt er mee opgelost. Als het antwoord onvindbaar is, dan moeten we gaan nadenken wat het nut van de regel is. Dit in plaats van het blind volgen van traditie of religie.

Share

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *